Mythes rondom het histogram

Wist je dat er een heel handig hulpmiddel is om in één oogopslag te zien of een foto onder- of overbelicht is?

En wist je ook dat er veel misverstanden en “mythes” bestaan omtrent dit onderwerp? Ik heb het natuurlijk over het histogram!

Veel fotografen hebben wel gehoord over het histogram, maar weten niet precies hoe hij werkt. Dat is één van de redenen dat ik er een les over schreef voor de cursus leer zelf je camera instellen.

Het is namelijk een ontzettend handig hulpmiddel en ik denk dat veel fotografen er voordeel van kunnen hebben als ze weten hoe ze hem moeten lezen.

Mythes

Dat er veel onduidelijkheden zijn over hoe het histogram werkt wordt aangetoond door de vele uitspraken die je zomaar tegen kunt komen op internet als je eens wat wilt lezen over dit onderwerp, hier een kleine greep uit wat er zomaar te lezen is:

  • Je histogram mag nóóit de zijkant raken;
  • De staven van een histogram moeten er altijd uitzien als een berg op zijn hoogst in het midden;
  • Verschillende pieken in je histogram is fout;
  • In de sneeuw horen veel lichte tinten te zitten, daarom is het prima dat de staven helemaal tegen de rechter kant zitten;
  • Er mag geen plat gedeelte in je histogram zitten.

En zo waren er nog veel andere zaken die ik tegen kwam op internet, wat hierboven staat is gewoonweg niet waar. Wil je weten waarom? Ik leg het je allemaal uit in deze blogpost. Vooral in welke situaties de staven van je histogram de zijkant juist wel mogen, of zelfs moeten raken.

Wat is het histogram

Het histogram is een grafische weergaven van de verschillende tonen die in je foto voorkomen, door middel van staven of kolommen wordt de verhouding waarin deze tonen ten opzicht van elkaar voorkomen inzichtelijk gemaakt.

Hoe hoger een kolom, hoe vaker/meer de toon voorkomt. Dit klinkt vrij ingewikkeld maar ik leg het je uit aan de hand van een praktisch voorbeeld.

Hoe werkt dat?

Allereerst laat ik een versimpelde versie van het histogram zien.

Onderstaand een “foto” bestaand uit een aantal pixels.

Op afbeelding 1, de foto zoals jij hem ziet, bij afbeelding 2 wordt de afbeelding omgezet naar zwart-wit en worden de pixels geteld en op afbeelding 3 zie je hoe het histogram van deze afbeelding eruit ziet.

Je kunt het tellen het beste als volgt voorstellen: Je camera zet de afbeelding om in zwart wit en telt dan iedere grijze tint.

In dit geval heb je drie tinten: wit van de achtergrond en het oog, zwart van de vogel en oranje/grijs van de snavel.

Hier kan je dus drie kolommen van maken.

Hoe meer verschillende grijstinten, hoe meer kolommen in je histogram. In de werkelijkheid loopt je histogram van 0 (puur wit) naar 255 (puur zwart) en maakt je camera 256 kolommen.

Hiermee is het histogram een feitelijke weergave van je foto.

Er bestaat geen “goed” of “slecht” histogram, je hebt wel een extra hulpmiddelen om te beoordelen of de foto eruit ziet zoals jíj hem hebt bedoeld.

In het onderstaande animatie zie je nog extra goed met welke “toonwaarden” het histogram overeen komt.

Foto overbelicht?

Als de grafiek van het histogram tegen de rechterkant aan staat, heb je pure witte pixels in je foto zitten. Door alleen het histogram te bekijken, kan je nog niet zeggen of dit “verkeerd” is of niet.

Pas wanneer je de foto erbij ziet kan je beoordelen of de puur witte pixels in je foto intentioneel zijn of niet.

De sneeuwfoto zie je in twee varianten en laat precies zien waarom het belangrijk is om je histogram goed in de gaten te houden.

Foto overbelicht

De foto hierboven is overbelicht en met name de hele wolken zijn (overbelicht) wit van kleur. De kolom aan de rechterkant van het histogram is vrij smal omdat er veel informatie verloren is gegaan.

Foto correct belicht

Terwijl deze foto van de twee een correct belichte foto is. Daar zitten nog kleine details in de wolken.

Op internet zie je het verschil tussen deze twee foto’s misschien niet eens zo erg, maar als je de foto op een redelijk formaat afdrukt zal je het verschil wel duidelijk zien.

Hoe los je de overbelichting op bij de sneeuwfoto?

Fotografeer je op de manuele stand? Dan kan je dat doen door je diafragma kleiner te maken, je sluitertijd wat te verkorten of door je ISO omlaag te zetten.

Fotografeer je op een automatische of semi-automatische stand? Dan zal je gebruik moeten maken van de belichtingscompensatie en deze op een min-getal instellen.

De studio foto

Maar het kan ook júist de bedoeling zijn om de achtergrond wit te hebben, zoals bij deze studio foto waar de aandacht helemaal op dit mooie blad moet liggen.

Als ondergrond is er een wit vel papier gebruikt waar het blad op gelegd is. Vervolgens zijn de flitsers zo ingesteld dat de achtergrond (volgens de camera) volledig overbelicht is maar dat is bij deze foto nu juist de bedoeling!

En zo zie je maar, dat een histogram met een vrij vlak verloop en een piek aan de rechter kant helemaal niet verkeerd hoeft te zijn.

Foto onderbelicht?

Ook wanneer je donkere elementen in je foto hebt moet je nog goed opletten of de zwarte delen van je foto niet “dichtlopen” zoals dat heet.

Foto onderbelicht

Als je grafiek helemaal tegen de linker kant aan staat raak je informatie kwijt in de donkere delen van jouw foto.

Hierbij weer een foto waarbij het niet de bedoeling is dat je foto wordt onderbelicht.

Het zou veel mooier zijn als er nog detail in het zwarte zand te vinden zou zijn.

Foto correct belicht

Hier nogmaals de foto maar dan zodat hij wel goed belicht is. Ook bij deze foto lijkt het verschil misschien klein op je scherm, maar als je de foto afdrukt zie je dat verschil zeker wel.

Hoe los je onderbelichting op?

Als je dit ziet gebeuren terwijl je aan het fotograferen bent zal je de belichting iets omhoog moeten bijstellen.

Als je op de manuele stand fotografeert kan je dat doen door je diafragma wat verder open te zetten, je sluitertijd wat te verlengen of door je ISO omhoog te zetten.

Fotografeer je op een automatische of semi-automatische stand? Dan zal je gebruik moeten maken van de belichtingscompensatie en deze instellen op een plus-getal.

De dans foto

Maar net zoals bij de foto waar delen van de foto expres overbelicht konden zijn geldt dat voor onderbelichting zeker ook. Kijk maar eens naar deze prachtige dansfoto. Zie je dat de achtergrond bedoeld is om volledig zwart te zijn?

Dat maakt de foto juist heel mooi en legt de focus volledig op de danseres.

Foto zowel over als onderbelicht?

Dit kan je overkomen als je een scene fotografeert met een groot contrast, een aantal voorbeelden: Je fotografeert van binnen een raam naar buiten terwijl de zon schijnt, je fotografeert tijdens zonsondergang tegen de zon in, midden in de zomer fotografeer je een licht huis maar heb je ook wat schaduw in de foto.

Als de grafiek tegen beide zijkanten van het histogram staat kan je niet zoveel “repareren” door andere instellingen te kiezen. Dit betekend dat het contrast in je foto groter is dan je camera aan kan. Je zult nu een artistieke keuze moeten maken, vind je het belangrijker om het lichte deel van je foto goed te krijgen of wil je dat de donkere delen juist bewaard blijven?

Als je moet kiezen wordt het over het algemeen als minder storend ervaren als de schaduw minder detail bevat dan wanneer er delen van je foto overbelicht zijn. Uiteraard is telkens weer afhankelijk van de situatie en je persoonlijke voorkeur.

Is het erg als je foto soms over- of onderbelicht is?

Dat hoeft zeker niet erg te zijn! Het is handig om te weten hoe het histogram werkt en het kan heel handig zijn om dit eens te controleren terwijl je aan het fotograferen bent maar je moet ervoor oppassen dat je geen creativiteit verliest door alsmaar op dit soort technische zaken te letten.

Er zijn ook fotografen die expres delen van hun foto onder- of overbelichten. Bijvoorbeeld een portret waarbij de zon van achter komt of bij een portret met veel schaduw.

Het kan ook een onderdeel zijn van je creatieve proces om juist gebruik te maken van “clipping” van de witte of zwarte delen van je foto.

Het histogram moet ook niet meer worden dan een handig hulpmiddel, het moet geen doel op zich worden om “het juiste histogram” na te streven.

De foto van dit paard is een foto waarbij er sprake is van overbelichting. Met name om de lichtrand om het paard heen. Je kunt dit heel erg vinden end aarmee de foto weggooien. Persoonlijk vind ik het juist prachtig, dat licht van achteren brengt juist extra diepte in het portret.

Als de zon nog te fel is, zal dat randje eerder overbelicht raken dan iets later op de middag of avond, wanneer de sterkte van de zon nog wat verder is afgezwakt.

Weergave van witte clipping op je camera

Veel camera’s geven je de mogelijkheid om te zien welke pixels in je foto volledig wit zijn en geven dit weer door van wit naar zwart te knipperen. In de gebruiksaanwijzing van je camera of op internet kan je vinden hoe dit voor jou camera specifiek werkt.

Als je een Nikon camera hebt kan je dit voor jouw foto op het camerascherm bekijken door bij de ok-knop naar boven of onderen te drukken tot je ziet dat de hooglichten weergegeven worden door dit knipperen. Als je vervolgens uit de weergave-modus gaat onthoud je camera dat je deze weergave-modus hebt gekozen. Het kan zijn dat je “hooglichten waarschuwing” moet activeren bij de instellingen van je menu voor je deze weergave-modus kunt kiezen.

Met Canon klik je op de “display” of “info” knop (afhankelijk van je model), tot je deze weergave ziet. Ook bij de Canon zou het kunnen zijn dat je eerst deze modus aan moet zetten.

Over to you!

Vond je deze les/blogpost nuttig? Laat het me weten in de comments!

Keep on clicking! Merel Bormans van  Focus op jouw fotografie

Plaats een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.